گفت وگو با علیرضا دباغ ـ كارشناس رسانه و فرهنگ
جایگاه تلویزیون در ایران پس از 66 سال بعد سیاسی پررنگ، سرگرمی و تفریحی کمرنگ!
به گزارش علی جون، آن زمان که تلویزیون با سریال هایی نظیر «مرادبرقی» و «دایی جان ناپلئون» و... شهرها را خلوت می کرد، فکرش را نمی کرد اینروزها پس از عبور مسیری ۶۶ ساله و با وجود این که تنها سرگرمی مجانی در این روزهای کشور است با چالش هایی در مقابل دنیای مجازی مرجعیت رسانه ای و جذب مخاطب مواجه شود.
به گزارش علی جون به نقل از ایسنا، از مزایای تلویزیون اینست که تنها سرگرمی مجانی در این روزهای کشور است اما به واسطه فضای مجازی و گسترده تر شدن دیگر رسانه ها همچون شبکه نمایش خانگی این مدیوم که از سالهای دور پخش سریال هایی به یادماندنی نقاط قوتش بوده، حالا هم برای بقا و افزایش مخاطب، بیش از تمام احتیاج به تولید مجموعه های نمایشی و سریال دارد و به این بخش باید سرعت و کیفیت زیاد دهد.
اهمیت مرجعیت خبر تلویزیون برای یک کشور خیلی مهم می باشد اما چابکی و استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی و فاصله گرفتن از فرم های دهه ۶۰ و ۷۰ تحلیل و گفتگو و به کارگیری از تمام طیف ها است که می تواند به همراهی مخاطب با تلویزیون بیانجامد.
علیرضا دباغ ـ مدرس دانشگاه و کارشناس فرهنگ و رسانه ـ در گفت و گویی با ایسنا، بمناسبت این که تلویزیون وارد شصت وهفتمین سال فعالیت خود می شود، مروری بر وجهه سرگرمی و تفریحی تلویزیون از گذشته تا به امروز داشته است.
تلویزیون یکی از ارزان ترین رسانه های جمعی اما...
این کارشناس رسانه و فرهنگ ابتدا در رابطه با یکی از مزایای تلویزیون از گذشته تا به امروز که تنها سرگرمی مجانی در این روزهای کشور است، می گوید: تلویزیون از بدو تاسیس خود در جهان چند هدف مهم برای خود تعریف کرد. یکی از اهداف مهم تلویزیون که مهم ترین هدف هم به حساب می آید، سرگرمی و تفریحی بود. پس از آن خصوصیت های دیگری مانند آموزش و اطلاع رسانی را هم اضافه کردند اما مهم ترین هدف آن که همچنان هم این تعریف برای آن متوقف نشده، سرگرمی و تفریحی بودن آن است. اما هم اکنون به علل متعدد در کشور ما وجه سرگرمی و تفریحی تلویزیون کمرنگ تر شده است و آنچنان که باید و شاید به آن پرداخته نمی گردد. اما بهرحال یکی از ارزان ترین رسانه های جمعی در دسترس عموم مردم کشور است.
وقتی «مراد برقی» و «دایی جان ناپلئون» شهرها را خلوت می کردند
این کارشناس رسانه و فرهنگ در رابطه با نقاط قوت تلویزیون و این که سریال های مهم و هنرمندان و کارگردانان مهم در تلویزیون درخشیده اند، اظهار نمود: تلویزیون یک وجه فنی دارد و یک وجه هنری. یکی از پتانسیل هایی که در کشور ما در مورد تلویزیون وجود دارد، وجود هنرمندان برجسته ای است که ابتدا در تئاتر و بعد در سینما و در نهایت در تلویزیون وارد شدند و آثار خیلی خوبی را خلق کردند که از قدیم الایام برای مخاطبان ما جذاب بوده و آنها را پای تلویزیون می کشاند. به علت وجود پتانسیل های خوب در حوزه نویسندگی آثار نمایشی و هم در حوزه کارگردانی و اجرا و بازیگری آثار خیلی خوبی خلق شد چه پیش از انقلاب چه پس از انقلاب و چه همین اواخر که مردم را پای تلویریزیون میخکوب می کرد. بعنوان مثال در سالهای دور سریال هایی مانند «خانه قمر خانم» و «مراد برقی» آن طور که از پدرانمان نقل شده ساعت ها شهرها را خلوت می کرد و مردم را پای تلویزیون می نشاند. اینها سریال های عامه پسندی بود که هنرمندان داخلی کشور در آن به ایفای نقش پرداختند. در بُعد هنری هم میتوان به سریال «دایی جان ناپلئون» اشاره نمود که بر مبنای رمان ایرج پزشکزاد توسط ناصر تقوایی ساخته شد که آن هم بسیار مورد توجه بسیار زیادی قرار گرفت و یکی از آثار اقتباسی بود که در تلویزیون بعنوان سریال ساخته شد و مردم استقبال زیادی کردند. سریال های تاریخی قابل توجهی هم پیش از انقلاب ساخته شد مثل «سلطان صاحبقران» یا «دلیران تنگستان» که موفقیت هایش زبان زد بود. یا سریال های طنزی مانند «آقای مربوطه» که هر کدام جایگاه ویژه ای در بین برنامه های تلویزیونی داشته است. پس از انقلاب هم می توانیم به نخستین تلاش ها برای ساخت سریال هایی با مضامین تاریخ ایران و اسلام اشاره نمود سریال های «هزاردستان» و «امام علی (ع)» گل سرسبد آنها بود و در ژانر اجتماعی به سریال «پاییز صحرا» یا مجموعه تلویزیونی «آینه» که به خانواده ایرانی اشاره می کرد مورد استقبال قرار می گرفت. پس از آن سال ها هم عمدتا سریال های ایرانی با موضوعات اجتماعی زیادی تهیه و پخش گردید که مورد توجه زیادی واقع شد سریال هایی مانند «زیر تیغ»، «پس از باران»، «گرگ ها»، «مدار صفر درجه»، «در پناه تو»، یا در ژانر کودک و نوجوان «قصه های مجید»، «مدرسه موش ها» همچون آثار موفق تلویزیونی در دهه های ۶۰ تا ۸۰ بودند همینطور بخش عمده ای از سریال ها هم آثاری بودند که به وقایع تاریخ معاصر یا انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی می پرداختند که «کوچک جنگلی»، «وضعیت سفید»، «گل پامچال»، «شب دهم» از مهم ترین آنها به شمار می رفتند و همین اواخر هم سریالی مانند «سرزمین مادری» را شاهد بودیم که مخاطب زیادی را جذب کرده بود. در رابطه با زندگی معصومین و تاریخ اسلام هم تلاش هایی شد، سریال هایی نظیر «یوسف پیامبر(ع)»، «مختارنامه» و «ولایت عشق» که تجربیات خوبی بود.
تلویزیون و فرهنگ سازی
دباغ در رابطه با این که تلویزیون در فرهنگ سازی تا چه میزان اثرگذار بوده هم معتقد است: تلویزیون ما در دهه پنجاه و شصت در حوزه فرهنگ سازی بسیار تأثیرگذار بود. ولی از اواسط دهه ۷۰ به بعد در این بحث نتوانستیم موفق عمل نماییم. نمونه آنرا شما می توانید در جامعه فعلی خودمان ببینید. نوع سلیقه ای را که رسانه در دهه پنجاه و شصت به مخاطب منتقل کرده بود حاصل آن در رفتارهای اجتماعی و توجه به هنر اصیل ایرانی بخصوص موسیقی اصیل ایرانی خودنمایی می کرد که مخاطبان و علاقمندان زیادی حتی بین نوجوانان و جوانان پیدا کرده بود، اما از دهه هشتاد به بعد می بینید که سلایق جور دیگری شد در زمینه موسیقی ایرانی متأسفانه بین جوانان شناخت خوبی وجود ندارد و شما می توانید میزان استفاده از موسیقی پاپ در تلویزیون را با موسیقی سنتی مقایسه کنید، می بینید که درصد قابل توجهی از برنامه های تلویزیون به موسیقی پاپ گرایش دارند و این در فرهنگسازی موثر است. یا این که در حوزه فرهنگ عمومی و ادب و متانت ما کمتر آثاری که در دهه شصت و هفتاد و حتی دهه اول هشتاد در هنرمندان و مجریان تلویزیون می دیدیم دیگر شاهد آن نیستیم. تاثیر بعضی از برنامه های طنز در دهه ۸۰ و ۹۰ که نوع گویش ها و گفتارهای نامناسبی را بخصوص بین کودکان و نوجوانان رواج داد نه تنها تأثیر مثبتی بر فرهنگ جامعه نداشته بلکه سبب مشکلاتی شده است و در فرهنگ سازی بخصوص در دهه ی نود یک عقبگرد داشته ایم که اگر فرصتی بود به صورت مستقل در اینباره مطالبی را عرض خواهم کرد.
مواجهه تلویزیون با فضای مجازی و دور شدن از کارکرد سرگرمی تفریحی
این استاد دانشگاه در ادامه در رابطه با ی مواجهه تلویزیون و چالش آن با فضای مجازی هم اظهار می کند: همیشه در هنگام انتقال فناوری های نوین رسانه های قدیم با چالش مواجه می شوند. اما این بدین معنا نیست که رسانه ای جایگزین آن رسانه شود. رسانه ها به وجود می آیند ادامه پیدا می کنند و مخاطبان خودشان را دارند اما می توانند پیشرفت کنند و هم می توانند افول داشته باشند. در حوزه تلویزیون و سینما و اینترنت در سطح جهان تلفیق مناسبی بین خصوصیت های آنها بوجود آمده که مثبت بوده و نه تنها سبب نابودی همدیگر نشده بلکه سبب بالندگی بیشتر هم می شوند. بعنوان مثال نتفلیکس بعنوان رسانه مبتنی بر وب، توانسته هم افزایی بین خود تلویزیون و سینما به وجود بیاورد که مدل خیلی غنی از تعاملات فرهنگی در رسانه است. در کشور خودمان هم نقش پلت فرم ها را نمی توان در جذب مخاطب های سرگردان نادیده گرفت. به این علت می گویم سرگردان که در کشور ما از اواخر دهه هشتاد به بعد تلویزیون کارکرد تفریحی و سرگرمی خویش را به کارکردهای دیگر سوق می دهد و مضامین را از مضامین مختلف اجتماعی به مضامین سیاسی تغییر ذائقه می دهد و همین مساله منجر شده که آن عده که به دنبال ماهیت سرگرمی تفریحی تلویزیون بودند به جای این که آنرا در تلویزیون جست و جو کنند، سراغ پلت فرم ها بروند و آنجا دنبال سلایق خود بگردند. البته جای شکرش است که پلت فرم ها هستند در غیر اینصورت ماهواره رقیب سرسخت برای مخاطبان تلویزیون می شد و مخاطبان به شبکه های ماهواره ای گرایش پیدا می کردند.
وقتی تلویزیون عرصه را به نفع پلت فرم ها واگذار می کند
این کارشناس رسانه و فرهنگ در قسمت دیگری از این گفتگو ضمن اشاره به نقش پررنگ این روزهای پلت فرم ها هم اظهار می کند: تلویزیون بخشی از کارکردهای فرهنگی خودش را با عنایت به عملکرد ناقصی که در عرصه تولید محتوا داشته، عرصه را به نفع پلتفزم ها به آنها واگذار کرده اما پلت فرم ها متاسفانه در امر فرهنگ سازی توجه لازم را نداشته اند. علت آن هم این هست که سود اقتصادی این جریان آنها را طوری پیش می برد که به هر قیمتی بخواهند محتوایی تولید کنند تا مخاطب بیشتری را به خود جلب کنند. به صورت مثال خشونت آشکار را نشان بدهند و در روابط فردی و اجتماعی فرهنگی را ترویج کنند که خلاف مصالح فرهنگ ایرانی است.
مرجعیت خبر تلویزیون
دباغ در ادامه در رابطه با ضعف های تلویزیون در قسمت خبر و مرجعیت خبری آن معتقد است: یکی از نقاط ضعف تلویزیون اینست که نمی تواند قالب های نوینی را در حوزه خبر دست و پا کند.
وی همینطور معتقد است: نوع گزارش های ورزشی که از مسابقات فوتبال می بینیم، کیفیت پخش تصاویر و کیفیت سوییچ کارگردان های تلویزیونی با استانداردهای روز دنیا برای پخش مسابقات ورزشی هماهنگی ندارد و ما یک استاندارد داخلی نداریم که با چه دوربین ها و چه زوایایی نمایش بدهیم که مخاطبان بیشتر لذت ببرند و استفاده نمایند. اینها نقایصی است که در این عرصه وجود دارد.
او ضمن اشاره به سروشکل و وضعیت محتوایی شیوه خبر هم معتقد است: در حوزه خبر هم همینطور است. خوشبختانه صداوسیما مشکلی در بعد قالبی ـ بخش تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری ـ ندارد اما در حوزه محتوایی از آنجائیکه با یک نگرش خاص به تمام جریانات خبری نگاه می کند، سلایق مختلف را نادیده می گیرد و سبب می شود که نتوانند از امکانات موجود و بودجه خوبی که برای این منظور در نظر گرفته شده استفاده شایان توجهی را بکنند و به همین جهت مرجعیت خبری را به رقبا واگذار می کند.
تلویزیون چگونه با سریال سازی مخاطبان را مثل گذشته جذب کند
این مدرس دانشگاه در انتها ضمن اشاره به اهمیت بعد سرگرمی و تولید محتوای مجموعه نمایشی، در رابطه با کیفیت بخشیدن به مجموعه های نمایشی در تلویزیون برای جذب مخاطب هم تاکید می کند: به نظر می آید تولید مجموعه های نمایشی هم اکنون در اولویت چندم تلویزیون قرار دارد و متاسفانه از تجارب خیلی خوبی که قبلا داشته کمتر استفاده می شود. اما مطمئن هستم با عنایت به پتانسیل فرهنگی بالایی که در نویسندگان و هنرمندان ایرانی وجود دارد اگر برنامه ریزی دقیقی برای ساخت آثار نمایشی صورت بگیرد تلویزیون نه تنها قافیه را به شبکه های ماهواره ای نمی بازد، بلکه سبب باخت ماهواره ها هم می شود. گرایش مردم به سریال های نمایش خانگی نشان داده است که مردم ایران علاقه مند به آثار نمایشی ایرانی هستند، منتهی چون تلویزیون ما با ساختار سیاسی خاصی به فعالیت می پردازد، اولویت هایش چیزهای دیگری است و ازاین رو نیاز مخاطب را آنچنان که شایسته نیازهای امروز است در نظر نمی گیرد. در حالیکه در قسمت خصوصی می بینیم که وقتی ورود می کنند اقتصاد نقش مهمی را ایفا می کند و محتواهایی را می بینیم که کاملا با آثار ماهواره ای برابری می کند و حتی بالاتر از آن است.
منبع: علی جون
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب سایت علی جون